Waar begint de ziekte van Parkinson?

Onderzoek
4 oktober 2019

De invloed van immuuncellen op het immuunsysteem in de hersenen

Parkinson is een complexe ziekte die de patiënt dagelijks confronteert met ingrijpende gevolgen die geleidelijk verergeren. Hersencellen die dopamine produceren, sterven af en dat heeft onder meer gevolgen voor de motorische functies van de patiënt. Maar we weten nog niet exact waarom die hersencellen afsterven. En waar de ziekte van Parkinson precies begint. Dr. Dolga wil met haar onderzoek achterhalen of het eiwit LRRK2 en het immuunsysteem hierbij een sleutelrol spelen. Dat kan de poort openen naar een remedie.

Het is daarom belangrijk dat dr. Dolga en haar team dit onderzoek kunnen uitvoeren. Er is dringend meer kennis nodig over het ontstaan van de ziekte van Parkinson. Het is de enige manier om de ziekte in de hopelijk nabije toekomst te voorkomen of genezen.

Eerder onderzoek toont aan dat het falen van het immuunsysteem van de hersenen de oorzaak kan zijn van Parkinson. Dr. Dolga gaat deze hypothese onderzoeken met behulp van menselijke cellen.

“Immuuncellen in de hersenen – ook wel microglia genoemd – kunnen een rol spelen bij het afsterven van de cellen. Een klassiek symptoom van de ziekte van Parkinson is de aanwezigheid van Lewy bodies in hersencellen. Dit zijn klontjes van het alpha-synucleïne-eiwit. Normaal gesproken ruimen de immuuncellen deze klontjes op. We hebben aanwijzingen dat dit onvermogen tot het opruimen van de hersenen tot de Parkinsonsymptomen leidt.”

Dr. Dolga zal de studie samen met haar collega prof. dr. Arjan Kortholt, universitair hoofddocent Cel Biochemie, uitvoeren. Samen met hun team richten zij zich op het immuunsysteem in de hersenen.

Uniek onderzoek - Nieuwste techniek om menselijke cellen te genereren

Het is bijna onmogelijk om hersencellen van patiënten te krijgen voor onderzoek. Dr. Dolga ontwikkelde echter een nieuwe techniek om microglia uit stamcellen te produceren. “De techniek begint met normale cellen van een patiënt. Die cellen behandelen we zodat ze zogeheten geïnduceerde stamcellen kunnen worden. Vervolgens krijgen ze een behandeling om zich te ontwikkelen tot microglia. Dit is een gloednieuwe methode. Ons lab is een van de eerste laboratoria in Nederland dat deze techniek beheerst.”

LRRK2-eiwit speelt cruciale rol

Na het bestuderen van verschillende mutaties, concludeerde het onderzoeksteam dat het eiwit LRRK2 een cruciale rol speelt. “Dit eiwit werkt te hard bij Parkinsonpatiënten. In sommige gevallen komt dit door een mutatie in het LRRK2-gen; in andere gevallen bevindt de mutatie zich in een ander gen, maar beïnvloedt het nog steeds de functie van LRRK2. Een mogelijk gevolg van de mutatie is dat mitochondria (de motoren van de cel) defect raken. Om te achterhalen hoe dit werkt bij de ziekte van Parkinson, willen we dit met menselijke cellen bestuderen.”

Functie en activiteit van het eiwit meten

“We produceren immuuncellen uit de cellen van Parkinsonpatiënten met een aantal verschillende mutaties. In die cellen zullen we verschillende eigenschappen en activiteiten meten, zoals energieproductie, maar ook het vermogen om richting een doel te bewegen en eiwitklontjes op te nemen. De patiëntencellen worden geleverd door het Duitse Centrum voor Neurodegeneratieve Ziekten in Tübbingen en het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam.”

Effect van eiwitremmer bestuderen

De resultaten moeten duidelijk maken hoe het immuunsysteem de ziekte van Parkinson beïnvloedt. “We kijken ook naar twee andere Parkinsongerelateerde genmutaties, om te zien of deze ook LRRK2 beïnvloeden. Omdat dit gen bij veel patiënten betrokken lijkt te zijn, willen we ook het effect van een LRRK2-remmer bestuderen. Er zijn veel soorten remmers, maar de meeste beïnvloeden ook andere organen, zoals de nieren. Dit veroorzaakt ernstige bijwerkingen, zodat ze niet als medicijnen kunnen worden gebruikt. Mijn collega prof. dr. Kortholt ontdekte remmers die de LRRK2-activiteit met ongeveer 50 procent verminderen. Deze lijken geen bijwerkingen te hebben. We willen ze graag testen op deze menselijke cellen.”

Nieuwe inzichten in de belangrijkste mechanismen achter de ziekte

“Na onze studie zullen we helderheid hebben over de rol die het LRRK2-eiwit speelt bij de ziekte van Parkinson. We beschikken dan over nieuwe inzichten in de belangrijkste moleculaire mechanismen van dit eiwit in de hersenen van Parkinsonpatiënten. Daarmee zullen we ook achterhalen of het falende immuunsysteem Parkinson veroorzaakt.”

Concrete resultaten: een betere behandeling en uiteindelijk genezing van Parkinson

Met hun gecombineerde kennis over de ziekte van Parkinson en de productie van menselijke immuuncellen, hoopt het onderzoeksteam concreet een betere behandeling en uiteindelijk genezing snel dichterbij te brengen.

“De donateurs die ons onderzoek mogelijk maken, ben ik diep dankbaar. Zij houden de vaart in de medische wetenschap. Zonder hun steun zou belangrijke kennis onontdekt blijven – zij zijn dus van onschatbare waarde. Het is verbazingwekkend, fascinerend en geweldig hoe de medisch-biologische wetenschap de afgelopen jaren kon evolueren. We leven in een revolutie waarin veel nieuwe methoden worden ontwikkeld.

Voor ons onderzoek maken we ook dankbaar gebruik van de nieuwste technieken om de specifieke cellen te kunnen onderscheiden. Ons onderzoek is omvangrijk, intensief en vraagt tijd, dat maakt het ook kostbaar. Met name de productie van de cellen – het zorgvuldige differentiatieproces van stamcellen tot immuuncellen – kost maanden. Het levert echter zeer waardevolle kennis op, die ons hopelijk snel naar een oplossing voor de ziekte van Parkinson leidt.”

Waarom steunt Stichting ParkinsonFonds dit onderzoek?

“Al meer dan 20 jaar financieren we belangrijk Parkinsononderzoek. We zijn de grootste financier van medisch-wetenschappelijk onderzoek naar de ziekte van Parkinson in Nederland. We sponsoren echter niet zomaar elke studie. Alleen het allerbeste onderzoek door gerenommeerde Parkinsonspecialisten komt in aanmerking voor subsidie. De studie van dr. Amalia Dolga voldoet ruimschoots aan alle strenge onderzoekscriteria, oordeelde onze internationale medisch-wetenschappelijke commissie. Het onderzoek van dr. Dolga kan op korte termijn baanbrekend inzicht bieden in de rol die immuuncellen spelen in het brein bij de ziekte van Parkinson. Er zijn wetenschappelijke aanwijzingen dat het falen van het immuunsysteem de oorzaak kan zijn van deze ziekte. Dr. Dolga gaat dit analyseren en dat biedt hoopvolle mogelijkheden: als we weten hoe de ziekte ontstaat, zijn we ook dicht bij een remedie. U vormt een onmisbare schakel in onze zoektocht naar een genezing van deze complexe en ingrijpende ziekte. Alleen dankzij de steun van betrokken donateurs, kunnen we dit veelbelovende onderzoek mogelijk maken. Alvast hartelijk dank voor uw gift.”

René Kruijff
Directeur ParkinsonFonds