Vroege aanwijzingen voor de ziekte van Parkinson

Onderzoek
3 december 2018

“Meer kans om succesvol in te grijpen op Parkinson”

De ziekte van Parkinson is complex en confronteert patiënten dagelijks met ingrijpende symptomen die geleidelijk verergeren. Met dit onderzoek van dr. Ikram wordt het mogelijk om subtiele Parkinsonsignalen al in een zeer vroeg stadium op te sporen. Dat betekent een grotere kans om jaren eerder in te grijpen op Parkinson waardoor patiënten langer met een hogere kwaliteit kunnen leven.

Daarom is het zo belangrijk dat hij deze studie kan uitvoeren. Want er is dringend meer kennis nodig over het ontstaan van de ziekte van Parkinson. Het is de enige manier om de ziekte in de toekomst te voorkomen of genezen.

Onderzoeker: Dr. Kamran Ikram
Onderzoek: Hoe kunnen we aanwijzingen voor de ziekte van Parkinson in een zeer vroeg stadium opsporen?
Instituut: Erasmus MC
Duur: 3 jaar
Kosten: €209.000
Doelen van het onderzoek:

Veel meer inzicht krijgen in het ontstaan van de ziekte van Parkinson
In een vroeg stadium van de ziekte kunnen achterhalen welke subtiele motorische veranderingen een aanwijzing zijn voor de ontwikkeling van Parkinson
Kunnen achterhalen welke subtiele veranderingen in hersenstructuren een aanwijzing zijn vóór de ontwikkeling van Parkinson
Kunnen achterhalen welke (REM) slaapstoornissen kunnen wijzen op de ontwikkeling van Parkinson

“Op het moment dat de patiënt de diagnose Parkinson krijgt, is het ziekteproces al vrij ver. De ziekte kan echter al jaren eerder sluimeren. Wij willen de verschillende subtiele aanwijzingen voor Parkinson achterhalen, om ook al jaren eerder in het ziekteproces in te grijpen. We kunnen de behandelingen dan veel gerichter afstemmen op de patiënt. En de ziekte zoveel mogelijk afremmen – of nog liever: stoppen. Hiertoe gaan we onderzoek doen op drie belangrijke Parkinson-gerelateerde gebieden.”

De studie van dr. Ikram bestaat dan ook uit drie delen:
1. Onderzoek naar subtiele veranderingen in het bewegingspatroon.
2. Onderzoek naar subtiele veranderingen in hersenstructuren.
3. Onderzoek naar slaapgerelateerde afwijkingen.

“Als we weten welke subtiele veranderingen een aanwijzing zijn voor het ontwikkelen van de ziekte van Parkinson, kunnen we bij de patiënt jaren eerder ingrijpen en de (gevolgen van de) ziekte mogelijk afremmen.”

Onderdeel van ERGO RotterdamStudy

Extra uniek aan dit onderzoek is dat het deel uitmaakt van het langlopende bevolkingsonderzoek ERGO – Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek.

“Sinds 1990 nodigen we alle inwoners van de Rotterdamse wijk Ommoord uit zich elke drie tot vier jaar van top tot teen te laten onderzoeken, waaronder bloed, DNA, MRI-hersenscan, cognitieve, neurologische en bewegingstesten. Dat gebeurt bij 15.000 mensen, destijds vanaf 55 jaar, nu vanaf 40 jaar. Een groot deel van die mensen volgen we al 25 jaar, dus we beschikken over een zeer omvangrijke database met een schat aan informatie. Daarbinnen kijken we naar mensen die hersenaandoeningen ontwikkelen, waaronder Parkinson.

We onderzoeken een grote groep gezonde mensen over langere tijd. Binnen die groep ontwikkelen mensen in de loop der jaren de ziekte die we willen bestuderen. Dan kun je terugkijken en achterhalen wat de risicofactoren waren die al in hun gezonde leven een effect hadden.

Naast de gegevens van de drie- tot vierjaarlijkse onderzoeken hebben we – uiteraard met toestemming van de deelnemers – een link met huisarts en apotheek. Dat geeft ons informatie over hun ziekenhuisbezoeken en medicijngebruik. Zo komen wij ook aan specifieke cases rond bijvoorbeeld Parkinson. Om de drie specifieke onderzoeksvragen te beantwoorden, ondergaat een groot deel van die 15.000 mensen verschillende tests en onderzoeken.”

“We beschikken al over een database met een schat aan informatie.”

Onderzoeksvraag 1

Welke subtiele veranderingen in het bewegingspatroon, die wijzen op Parkinson, kunnen we vóór de diagnose al vaststellen?

“Als mensen met Parkinson eenmaal in de kliniek komen, zijn ze al vrij ver in het ziekteproces. Vóór de diagnose zijn er echter al aanwijzingen voor de ziekte van Parkinson. De zichtbare signalen zijn bekend: een tremor in rust, stijfheid, trager bewegen, een minder spontane en langzamere motoriek. Er zijn echter ook subtiele motorische veranderingen die we niet met het blote oog kunnen zien, maar wel kunnen meten.

We laten deelnemers (waarvan we – nog – niet weten of ze Parkinson ontwikkelen) op een loopmat lopen. Uit hun looppatroon leiden we parameters af voor stapbreedte en snelheid van lopen en keren. In een ver voorstadium van de ziekte zijn al heel subtiele afwijkingen vast te stellen.

Een andere test is de Archimedes-spiraal die we laten overtekenen. De contouren volgen, is moeilijk met een (toekomstige) tremor. Ook hierbij gaat het om zulke subtiele afwijkingen dat je ze niet direct ziet, maar ze zijn wel meetbaar. Ook het schrijfpatroon van een Parkinsonpatiënt verandert: de subtiele veranderingen zijn ook vaak jaren eerder al vast te stellen. Na de genoemde testen kunnen we een maat van motorisch functioneren per deelnemer aangeven.”

Onderzoeksvraag 2

Welke subtiele veranderingen zijn er zichtbaar in hersenstructuren?

“De deelnemers binnen de ERGO-studie ondergaan sinds 2005 ook een MRI-hersenscan. We gaan de scans bestuderen op subtiele veranderingen in de hersenstructuren, die mogelijk wijzen op de ziekte van Parkinson.”

Onderzoeksvraag 3

Welke slaapgerelateerde afwijkingen zijn een aanwijzing voor de ziekte van Parkinson?

“Door eerder wetenschappelijk onderzoek weten we dat meerdere hersengebieden bij Parkinson zijn betrokken. Ook is bekend dat mensen met de ziekte van Parkinson jaren voor hun diagnose al met slaapproblemen kampen. Eerder onderzoek toonde aan dat mensen met (REM-)slaap-gerelateerde stoornissen een hoge kans hebben om de ziekte van Parkinson te ontwikkelen.

“Eerder onderzoek toonde aan dat mensen met (REM-)slaapgerelateerde stoornissen een hoge kans hebben om de ziekte van Parkinson te ontwikkelen.”

Om hierover meer gerichte kennis op te doen, vragen wij deelnemers of zij slaapgerichte problemen ervaren, zoals het uitvoeren van onrustige dromen en roepen in hun slaap. De deelnemers die hier bevestigend op reageren, vragen wij mee te werken aan een zogenaamde polysomnografie: hierbij meten we de hersenactiviteit tijdens het slapen door middel van elektrodes. Eventuele problemen kunnen we zo ook achterhalen. Ontwikkelt een deelnemer later Parkinson, dan kunnen we de link met de slaapproblematiek aantonen.”

Subtiele Parkinsonsignalen in een heel vroeg stadium opsporen

Alle drie de componenten van de studie zijn belangrijk. In een veel uitgebreider hersengebied dan we een aantal jaren geleden nog dachten, zijn veel processen gaande waarover we meer kennis nodig hebben. Wij kijken naar associaties tussen bepaalde veranderingen en het optreden van de ziekte van Parkinson. Het is de eerste keer dat we op zo’n grote schaal in bevolkingsonderzoek de slaapproblematiek in relatie tot Parkinson meenemen. Het is tegelijk interessant en hoopvol dat we subtiele signalen van Parkinson al in een heel vroeg stadium kunnen opsporen, zodat toekomstige patiënten langer van een hogere levenskwaliteit kunnen genieten.”

Hoe kunt u helpen?

Doneer nu voor onderzoek naar het voorkomen of genezen van Parkinson.
Uw gift wordt uitsluitend besteed aan het allerbeste medisch-wetenschappelijke onderzoek.