Wat is de rol van externe factoren, zoals Covid, op de ontwikkeling van parkinson?
Studie: <officiële titel> Van virus tot alfa–synucleïne pathologie: hoe externe factoren mogelijk bijdragen aan de ontwikkeling van parkinson
Onderzoeker: prof. dr. Mireille Claessens, hoogleraar Nanobiofysica, Universiteit Twente
Looptijd: 4 jaar
Subsidie: € 293.737,-
Welke moleculaire processen zitten er achter factoren die de kans op parkinson kunnen vergroten? Dat wil prof. dr. Mireille Claessens achterhalen met fundamenteel onderzoek.
Wat is de achtergrond van jullie onderzoek?
“De meeste gevallen van de ziekte van Parkinson ontstaan niet door erfelijke factoren. Dit suggereert dat andere invloeden een rol spelen bij het ontwikkelen van deze aandoening. Onderzoek wijst erop dat externe factoren zoals virusinfecties en blootstelling aan fijnstof of pesticiden het risico op parkinson kunnen verhogen. Maar waarom deze factoren het risico vergroten, is nog niet duidelijk. De onderliggende moleculaire processen zijn onbekend.”
Wat zijn de belangrijkste doelen?
“Ons project richt zich op begrijpen hoe een risicofactor kan leiden tot het samenklonteren van het eiwit alfa–synucleïne in zenuwcellen, wat een kenmerk is van parkinson. Recent ontdekten we dat sommige viruseiwitten – onder andere het nucleocapside–eiwit van het coronavirus (SARS-CoV-2) – de vorming van deze eiwitklonten in laboratoriumstudies kunnen induceren. We denken dat op deze manier één enkele gebeurtenis, zoals een virusinfectie, direct kan triggeren dat alfa-synucleïne gaat samenklonteren.”
Hoe pakken jullie de studie aan?
“We willen deze theorie testen door het nucleocapside-eiwit van SARS-CoV-2 als eerste modelsysteem te gebruiken. Met geavanceerde microscopie- en spectroscopietechnieken gaan we onderzoeken hoe het nucleocapside–eiwit de samenklontering van alfa-synucleïne in cellen veroorzaakt. En hoe dit leidt tot een kettingreactie die de eiwitklonten naar naburige cellen verspreidt. We verwachten dat onze bevindingen ook toepasbaar zijn op sommige andere risicofactoren, bijvoorbeeld fijnstof. We hopen dat deze ‘single event’-hypothese een nieuw perspectief biedt op het ontstaan van parkinson en op mogelijke manieren om dit proces te stoppen.”
Kun je nog iets meer vertellen over die microscopietechnieken?
“We gaan met behulp van geavanceerde technieken achterhalen hoe eiwitten in zenuwcellen beginnen samen te klonteren. Met ultrasensitieve microscopie kunnen we de allereerste stappen van deze eiwitophoping volgen. We bestuderen ook hoe de pathologie zich van cel tot cel verspreidt, met behulp van de nieuwste labeltechnieken, fluorescentiemicroscopie en andere methoden.”
Waarom is dit onderzoek zo waardevol?
“Met ons onderzoek willen we de kloof dichten tussen wat we weten over risicofactoren voor de ziekte van Parkinson en de onderliggende moleculaire processen. Door beter te begrijpen hoe de ziekte begint, zetten we de eerste stap naar het vertragen van het ziekteproces en het ontwikkelen van preventieve maatregelen.”
We werken samen met de neuroloog in het ziekenhuis en spreken regelmatig mensen met parkinson. Zo toetsen we of onze studie inderdaad aan de kern raakt om de oorzaak te achterhalen.”
Wat betekent jullie onderzoek op de lange termijn voor patiënten en de wetenschap?
“In de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat de ziekte van Parkinson niet één enkele oorzaak heeft; veel verschillende factoren kunnen leiden tot het ontstaan ervan. Dit maakt het moeilijk te achterhalen hoe de ziekte zich precies op moleculair niveau ontwikkelt. In ons onderzoek zetten we de eerste stappen om dit beter te begrijpen door gebruik te maken van een relevant modelsysteem. Door te ontdekken hoe parkinson op moleculair niveau kan beginnen, hopen we op de lange termijn een basis te leggen voor preventie of nieuwe behandelingen.”
Wat is je persoonlijke motivatie voor parkinsononderzoek?
“Het is duidelijk dat de ziekte van Parkinson een zeer complexe aandoening is. Ondanks vele jaren van onderzoek begrijpen we nog steeds niet precies hoe de ziekte ontstaat en wat de onderliggende oorzaken zijn. Ik vind het fascinerend om bij te dragen aan het oplossen van enkele stukjes van deze complexe puzzel. Op deze manier hoop ik te helpen met het vinden van nieuwe manieren om parkinson te voorkomen of te behandelen.”
